Podjęty temat konferencji wynika z potrzeby interdyscyplinarnego, wieloaspektowego namysłu nad znaczeniem duchowości w życiu człowieka, w procesie jego rozwoju i wychowania. W dyskursie dotyczącym duchowych podstaw wychowania znajdujemy się bowiem ciągle w sytuacji, która można określić jako: między ufnością a ryzykiem. Rozwój człowieka nie może być traktowany jako jakaś forma „dialektycznej syntezy” czynników biologicznych i wpływów kulturowych. Istotną jego cechą jest bowiem zawsze indywidualny i subiektywny charakter. Ta „indywidualność i subiektywność” oznacza, że rozwój człowieka może być ujmowany jako pochodna pewnej subiektywnej perspektywy poznawczej. Oszacowując wtedy zaistniałe w swoim życiu sytuacje z różnych punktów widzenia i nadając faktom znaczenia, tworzy jakby własną teorię – własną koncepcję swojego rozwoju. Człowiek chce zrozumieć doświadczenia, które są jego udziałem. Zatem ani dziedziczność, ani dojrzewanie czy uczenie się nie wystarczają do zrozumienia wszystkich aspektów rozwoju. Bez wprowadzenia dodatkowych kategorii, wykraczających poza biologię i środowiskowe uwarunkowania, nie sposób pojąć swoistości rozwoju człowieka – jego sił rozwojowych i ich dynamiki. Osiąganie każdego poziomu potrzeb można by określić jako wynik dokonujących się wyborów, a cały rozwój, jako kierowaną naszymi aktami „wolnej  woli” „drogę wzwyż”. Istota człowieczeństwa kryje się w powołaniu do rozwoju.

Podobnie koncepcja logoteorii i logoterapii E. V. Frankla, założyciela i przedstawiciela trzeciej szkoły wiedeńskiej psychoterapii w nurcie egzystencjalnym, wskazuje na potencjał rozwojowy zawarty w posiadaniu sensu życia. Czynniki biologiczne, psychiczne czy środowiskowe mogą determinować naturę ludzką, ale nie są w stanie odebrać wolności decyzji. Autor odwołuje się do wymiaru duchowego jako struktury integrującej i nadrzędnej w dokonywanych wyborach życiowych człowieka.

Duchowość jako dyspozycja człowieka stanowi potencjał, który może się rozwijać w ciągu całego życia. Życie duchowe jest konstruktem złożonym i wielowymiarowym i wpisuje się w pragnienia, obawy, nadzieje, pytania będące udziałem każdego człowieka. Zasadne jest zatem rozpatrywanie duchowości z perspektywy różnych dyscyplin. Każda z nich wnosi specyficzny wkład i wzbogaca rozumienie duchowości. W tym kontekście duchowość, podobnie jak wiele innych pojęć  podstawowych  dla rozumienia przez człowieka otaczającego świata i swego miejsca w tym świecie (czego przykładami jest pojęcie czasu czy zdrowia), ma charakter interdyscyplinarny. Duchowość jako konstrukt psychologiczny odpowiada za specyficzny sposób funkcjonowania osoby ludzkiej, obejmujący zarówno aktywność obserwowalną, jak i doświadczenie wewnętrzne. Doświadczenie duchowe pociąga za sobą zmianę postawy, rodzaj nawrócenia. Taka przemiana wymaga niewątpliwie aktywności człowieka. Człowiek bowiem nie może zrozumieć samego siebie z jakiejkolwiek innej perspektywy niż perspektywa duchowa. Jeśli na przykład ktoś kontaktuje się z samym sobą jedynie poprzez swoją cielesność, to ciało nie może mu wyjaśnić natury człowieka ani sensu jego istnienia. Ludzkie ciało nie wie przecież, kim jest człowiek, ani po co żyje. Ono odczuwa jedynie własne potrzeby i fizjologiczne uwarunkowania. Człowiek skupiony jedynie na swojej cielesności pozbawia się szansy na to, by zrozumieć całego siebie i by odpowiedzialnie kierować własnym życiem. Z konieczności poddaje się wtedy dyktaturze ciała.

Podobnie człowiek nie może zrozumieć siebie, jeśli próbuje rozszyfrować własną tajemnicę wyłącznie poprzez pryzmat sfery psychicznej, czyli wtedy,  gdy skupia się na swoich subiektywnych przekonaniach lub doraźnych przeżyciach emocjonalnych. Psychika bowiem nie jest źródłem człowieczeństwa, ani źródłem prawdy o człowieku. Jest jednym z jego sposobów doświadczania samego siebie i spotykania się z samym sobą. Jest intelektualną i emocjonalną reakcją człowieka na własną tajemnicę i sytuację życiową. Umysł ludzki posiada zdolność myślenia, ale nie jest źródłem wiedzy o naturze i powołaniu człowieka. Może tę tajemnicę odkrywać, ale nie może jej własną mocą wymyślić czy ustalić. Człowiek, dla którego jego własne myślenie jest najwyższym i jedynym autorytetem, kieruje się tak zwaną logiką prywatną i wprowadza samego siebie w świat subiektywnych iluzji. W konsekwencji pozbawia siebie szansy na zrozumienie samego siebie i na odpowiedzialne pokierowanie własnym życiem.

Duchowość zaczyna się dopiero tam, gdzie człowiek wznosi się ponad swoje ciało i ponad swoją psychikę, aby postawić sobie pytanie o to, jaki sens ma jego ciało, jego myślenie i jego emocje, a także jaki sens ma on sam oraz życie, które stało się jego udziałem. Niezwykłością sfery duchowej jest zatem fakt, że tylko w tej sferze człowiek może zapytać siebie i innych o własną tajemnicę nie z jakiejś perspektywy cząstkowej (np. cielesnej czy psychicznej), lecz z perspektywy całej swojej rzeczywistości jako osoby. I tylko w sferze duchowej człowiek staje się  kimś w pełni wolnym. Wolność ludzka oznacza bowiem w swej istocie zdolność zajęcia świadomej i dojrzałej postawy wobec siebie i świata wokół siebie. Nie ma zatem wolności bez duchowości.

Potrzebna jest zatem rzetelna refleksja i rekonstrukcja filozofii wychowania, skierowanej na ponowne „odkrywanie” człowieka, jego wymiaru duchowego i wartości przyjętych za święte, jednakże przy udziale myślenia krytycznego, analitycznego, reinterpretującego wiele nurtów społecznego pojmowania człowieka i jego szans na obecność w świecie. Dlatego – także w ramach konferencji – pragniemy podjąć krytyczną refleksję nad współczesną kondycją człowieka i jego rozwoju duchowego w płaszczyźnie społeczno-edukacyjnej, pytając o sposoby badania postaw wobec duchowości lub przekonań odnoszących się do niej, również sposoby przeżywania duchowości, uświadamiania jej sobie, związków duchowości z osobowością, zachowaniami i postawami ludzi poprzez analizę modeli kształcenia aksjologicznego oraz badanie funkcji wartości w edukacji europejskiej i polskiej.

Jednym z celów konferencji jest także próba odczytań pedagogicznych twórczości  Grüna oraz analiza możliwości adaptacji jego interdyscyplinarnej koncepcji rozwoju człowieczeństwa. Analiza w perspektywie odniesienia do istniejących teorii i systemów pedagogicznych ma na celu poszukiwanie punktów stycznych oraz nowatorskich dla teorii i praktyki nauczania i wychowania. Zasadniczym problemem, który chcemy również podjąć  jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania: które elementy przekazu – wchodzące w skład „grünowskiego” ujęcia pełni człowieczeństwa – mogą inspirować współczesny model wychowania integralnego na tle antropologiczno-egzystencjalnych koncepcji w pedagogice i być wprowadzane do praktyki wychowawczej oraz jakie znaczenie w jego propozycji ogrywa współcześnie pomijany i często niezrozumiany – obszar duchowości osoby, jej rozumienia i roli w praktyce wychowawczej, uwzględniającej holistyczny wymiar człowieka?