PODRĘCZNIK SYMULACJI MEDYCZNEJ

Mazowiecka uczelnia publiczna w płocku
Mariola Głowacka, Maciej Słodki, Jolanta Górecka

Tytuł projektu: Symulacje medyczne kluczem do sukcesu w kształceniu położnych

Numer i nazwa Osi priorytetowej: V. Wsparcie dla obszaru zdrowia

Numer i nazwa Działania: 5.3. Wysoka jakość kształcenia na kierunkach medycznych

Okres realizacji projektu: od 2020-06-01 do 2022-12-31



WSTĘP

Szanowni Państwo Podręcznik symulacji medycznej został przygotowany i sfinansowany w ramach projektu ,,Symulacje medyczne kluczem do sukcesu w kształceniu położnych”. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, z Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój na lata 2014-2021, Oś priorytetowa V. Wsparcie dla obszaru zdrowia, Działanie 5,3 Wysoka jakość kształcenia na kierunkach medycznych. Okres realizacji projektu: od 2020-06-01 do 2022-12-31.

Kształcenie w Monoprofilowym Centrum Symulacji Medycznych umożliwia studentom kierunku Położnictwo opanowanie umiejętności technicznych; procedur podstawowych i złożonych właściwych dla praktyki zawodu położnej, przygotowanie do prawidłowej komunikacji z pacjentką i/ lub jej dzieckiem; wspieranie nowych strategii uczenia oraz zapewnienie możliwości treningu w sytuacji ograniczonej liczby miejsc do praktyk klinicznych. Nauczanie studentów w MCSM gwarantuje fizyczny, kontekstualny i emocjonalny realizm dzięki różnym poziomom wierności symulacji medycznej pozwalających studentom doświadczyć działania w warunkach zbliżonych do rzeczywistości. W Monoprofilowym Centrum Symulacji Medycznych winny być zapewnione: wierność wyposażenia (stopień odwzorowania rzeczywistości przez symulatory, sprzęt medyczny i materiały medyczne); wierność otoczenia (stopień odwzorowania rzeczywistości przez środowisko symulacyjne, np. sala szpitalna, gabinet zabiegowy, pokój badań, meble medyczne); wierność psychologiczna (stopień odwzorowania rzeczywistości przez uczestników symulacji medycznej, odwzorowanie napięcia emocjonalnego poprzez przeżywanie i spełnianie przydzielonej roli).

Efekty uczenia się na kierunku Położnictwo są realizowane poprzez nauczanie umiejętności technicznych i podstawowych umiejętności klinicznych z wykorzystaniem trenażerów, modeli hybrydowych i fantomów niskiej wierności (np. pośladki do iniekcji, ręce do kaniulacji, fantomy miednicy żeńskiej, mechaniczne fantomy porodowe) oraz wykorzystaniem symulacji komputerowych (np. anatomicznych), symulacji pośredniej wierności (do treningu algorytmów i podejmowania decyzji w konkretnej sytuacji zdrowotnej) oraz symulacji wysokiej wierności odwzorowującej rzeczywistość kliniczną dzięki wykorzystaniu symulatorów wysokiej wierności (symulatorów z oprogramowaniem klinicznym, systemem scenariuszy sterowanych przez instruktora oraz pacjentów symulowanych lub pacjentów standaryzowanych) i otoczenia symulowanego. Pozwali to na trening pracy zespołowej i uwzględni wysoki stopień odpowiedzialności uczestników, w tym głównie studentów. Nauczanie studentów w Monoprofilowym Centrum Symulacji Medycznych umożliwia: kształcenie umiejętności klinicznych i komunikacji, trening indywidualny i grupowy, trening złożonych sytuacji klinicznych, trening grupowy w sytuacjach kryzysowych, trening w stanach nagłych i stanach rzadko występujących, ocenę umiejętności studentów i nauczycieli, powtarzalny trening studentów, nauczycieli i ewentualnie interesariuszy zewnętrznych. Nauczanie w MCSM uwzględnia: bezpieczeństwo pacjentki i jej dziecka, powtarzalność zadań praktycznych, integrację z programem nauczania, zdefiniowane cele nauczania, indywidualizację uczenia (rozwój umiejętności krytycznego myślenia), możliwość stosowania różnych strategii uczenia (w tym uczenia się na błędach), zróżnicowany poziom trudności, możliwość odwzorowania zmiennych warunków klinicznych, kontrolowane i standaryzowane otoczenie, feedback.

Podręcznik jest powiązany i uwzględnia założenia Programu Rozwojowego Mazowieckiej Uczelni Publicznej w Płocku powiązanego z Monoprofilowym Centrum Symulacji Medycznej na kierunku Położnictwo, zgodnie z zasadami tworzenia dobrych praktyk odnosi się do podobnych opracowań przygotowanych przez inne uczelnie w Polsce. Łączy w sobie podstawy teoretyczne i propozycje praktycznych rozwiązań w zakresie kształcenia symulacyjnego, uwzględnia założenia merytoryczne i metodyczne symulacji medycznej w kształceniu przeddyplomowych położnych oraz standardy kształcenia i wytyczne Krajowej Rady Akredytacyjnej Szkół Pielęgniarek i Położnych w spójności z uwarunkowaniami projektowymi oraz szkoleniami tematycznymi. Mamy nadzieję, że Podręcznik Symulacji Medycznej będzie wykorzystywany przez Państwa do realizację zajęć w warunkach symulowanych.

Autorzy



WYKAZ SKRÓTÓW

OSCE – ang. Objective Structured Clinical Examination - obiektywny standaryzowany egzamin kliniczny

SBE – ang. simulation based education - edukacja oparta na symulacji




„Wysokości, które osiągali i utrzymywali wielcy mężowie, nie zostały osiągnięte przez nagły lot, ale oni, podczas gdy ich towarzysze spali, trudzili się w górę w nocy”

Henry Wadsworth Longfellow


I. WPROWADZENIE DO SYMULACJI MEDYCZNEJ W POŁOŻNICTWIE


Kształcenie na kierunku Położnictwo

Studia pierwszego stopnia na kierunku Położnictwo trwają nie krócej niż 6 semestrów. Liczba godzin zajęć, w tym praktyk zawodowych, nie może być mniejsza niż 4720 [11]. Zawód położnej podlega przepisom Unii Europejskiej. Zgodnie z dyrektywą Parlamentu i Rady Europy kształcenie teoretyczne położnych obejmuje co najmniej jedną trzecią minimalnego okresu kształcenia, kształcenie kliniczne, czyli praktyczne – co najmniej połowę minimalnego okresu kształcenia. Proces kształcenia odbywa się z wykorzystaniem infrastruktury pozwalającej na osiąganie efektów uczenia się, w skład której wchodzi między innymi pracownia umiejętności położniczych. Studia drugiego stopnia trwają nie krócej niż 4 semestry. Liczba godzin zajęć, w tym praktyk zawodowych, nie może być mniejsza niż 1300. Liczba punktów ECTS konieczna do ukończenia studiów nie może być mniejsza niż 120. Kierunek Położnictwo jest przyporządkowany do dyscypliny naukowej – nauki medyczne lub dyscypliny naukowej – nauki o zdrowiu, jako dyscypliny wiodącej [11]. Edukacja oparta na symulacji (SBE; simulation-based education) umożliwia studentom nabywanie umiejętności praktycznych w toku kształcenia [10].


Definicja symulacji medycznej

W literaturze występuje wiele interpretacji wyrażenia „symulacja medyczna” [3]. Słowo symulacja w języku łacińskim brzmi simulātio i oznacza udawanie, natomiast słowo symulowanie brzmi simulāre i oznacza udawanie, że posiada się coś, czego się nie ma. Najstarsza definicja brzmi: „imitacja jakiejś rzeczywistej rzeczy, stanu rzeczy lub procesu” [10]. David Gaba twierdzi, że „symulacje to ćwiczenia, które zastępują prawdziwego pacjenta odpowiednim modelem, aktorem bądź wirtualnym pacjentem, a ich celem jest przeniesienie prawdziwych scenariuszy klinicznych do rzeczywistego środowiska, gdzie mogą być poddane ocenie i omówieniu” [3].


Rodzaje symulacji medycznej

Nie ma jednoznacznej definicji poziomu wierności symulacji, przez co jest ona różnie interpretowana, co znacznie komplikuje możliwość analizy ich wyników. Poziomem wierności nazywamy stopień, w jakim odzwierciedlamy rzeczywistość podczas zajęć [3].

Tab. 1. Wierność symulacji medycznych – wybrane aspekty [3].



Im wyższy jest poziom wierności symulacji medycznej tym lepsze jest przeniesienie przez studenta zdobytej umiejętności do zajęć praktycznych lub praktyk zawodowych i bardziej profesjonalne przygotowanie do pracy zawodowej [3].

Tab. 2. Wierność symulacji medycznych – poziomy [3].



Tab. 3. Wierność symulacji medycznych a odzwierciedlenie warunków rzeczywistych [źródło – opracowanie własne].



Tab. 4. Podział symulatorów ze względu na ich podobieństwo do rzeczywistości [3].



Tab. 5. Przykłady symulatorów [źródło – opracowanie własne].



Im wyższa wierność, tym wyższa cena symulatora. (Ryc.1) [9].

Ryc. 1. Cena symulatorów [źródło: opracowanie własne]



Ponadto wyróżnia się kilka typologii poziomów symulacji (Tab. 6.).

Tab. 6. Typologia poziomów symulacji [9,10].




II. HISTORIA SYMULACJI MEDYCZNEJ W POLSCE I NA ŚWIECIE

Tab. 7. Historia symulatorów [4,6,10].



Powszechna akceptacja symulacji z wykorzystaniem pacjentów standaryzowanych oraz wirtualnej rzeczywistości pojawiła się w ostatniej dekadzie. Opisywanych jest wiele czynników, które miały na to wpływ [7].

Tab. 8. Postęp symulacji medycznych [7].



Tab. 9 – wirtualna rzeczywistość – charakterystyka [2,10,12].



Medicine Meets Virtual Reality (MMVR) to cykl międzynarodowych, multidyscyplinarnych konferencji dla naukowców zaangażowanych w poprawę opieki zdrowotnej, dzięki możliwościom jakie daje wirtualna rzeczywistość. Pierwsza konferencja odbyła się 4 – 7 czerwca 1992 roku w San Diego (Kalifornia). W kolejnych latach nastąpiło zintegrowanie konferencji wraz z konferencją NexMed. Tematyka konferencji obejmowała głównie połączenie tradycyjnych metod oceny i walidacji z niekonwencjonalnym rozwiązywaniem problemów w opiece zdrowotnej. Swoją cykliczność zakończyła 7 – 9 kwietnia 2016 roku w Los Angeles (Kalifornia) konferencją NexMed / MMVR 22, na której wystąpili naukowcy z 23 krajów prezentując 180 referatów [16].

Tab. 10. Medicine Meets Virtual Reality – tematyka konferencyjna [16].



Tab. 11. MMVR – konferencje [źródło – opracowanie własne]



Współczesne zajęcia w centrum symulacji medycznej wyraźnie się rozwinęły od czasu ich wprowadzenia [7].


III. SŁABE I MOCNE STRONY KSZTAŁCENIA SYMULACYJNEGO

Aby symulacja była efektywna musi spełniać kryteria wierności, w tym wierności sytuacyjnej, otoczenia, wyposażenia i psychologicznej. Wierność sytuacyjna wymaga opracowywania scenariuszy w oparciu o zaczerpnięte przykłady sytuacyjne z podmiotów leczniczych. Bardzo ważnym jest, by opisy sytuacyjne do scenariuszy były zaczerpnięte z podmiotów leczniczych / lub przygotowywane we współpracy z interesariuszami zewnętrznymi i/ lub opiekunami zajęć praktycznych czy praktyk zawodowych , w tym na kierunku położnictwo.

W zakresie wierności otoczenia i wyposażenia aranżacja sali/ stanowiska lub miejsca i ich wyposażenia musi być spójne z rzeczywistą, np. sala porodowa, sala pacjentek w oddziale szpitalnym, gabinet zabiegowy, punk położnych, gabinet położnej podstawowej opieki zdrowotnej, szkoła rodzenia, dom pacjentki, ulica itp. z wyposażeniem, materiałem i sprzętem wykorzystywanym w podmiotach leczniczych z kategorycznym wyeliminowaniem jakichkolwiek atrap. Oprócz standardowego wyposażenia stosowanego w podmiotach leczniczych, w których studenci odbywają kształcenie praktyczne należy uwzględniać także nowe technologie dostępne dla rynku świadczeń zdrowotnych. Ma to przygotować studentów, z jednej strony do sprawnej realizacji zadań zawodowych, a z drugiej do doskonalenia praktyki zawodowej poprzez wdrażanie nowych rozwiązań zgodnych z aktualną wiedzą medyczną i osiągnięciami technologicznymi. Istnieje możliwość łączenia technologicznego symulacji medycznej z wprowadzanymi zmianami w rzeczywistych warunkach świadczeń zdrowotnych, np. e-dokumentacji, e-recepty, kategoryzacji pacjentów itd.

Ważne jest wieloetapowe przygotowanie do zajęć symulowanych, szkolenia dla nauczycieli, szkolenia dla studentów, techników i informatyków, a także kadry zarządzającej Monoprofilowym Centrum Symulacji Medycznych. Następnie przygotowanie tych zajęć i ich realizację. Dla dobrego przygotowania zajęć i ich realizacji ważne jest, aby wszystkie osoby realizujące dany scenariusz realizowały go zgodnie z opracowanym wzorem, a studenci mieli dostęp do bazy scenariuszy przed realizowanymi zajęciami, najlepiej przed rozpoczęciem cyklu kształcenia.

Duże znaczenie ma właściwe usytuowanie zajęć w MCSM w planie studiów, harmonogramie realizacji poszczególnych przedmiotów i harmonogramie zajęć, szczególnie aby odbywały się one w ramach dane przedmiotu po zakończeniu zajęć teoretycznych oraz przed rozpoczęciem zajęć praktycznych i/ lub praktyk zawodowych w podmiotach leczniczych. Kształcenie praktyczne na kierunku Położnictwo posiada swoje mocne, jak i słabe strony. Przeprowadzono analizę SWOT dotyczącą kształcenia z wykorzystaniem symulacji medycznej.

Tab. 12. Analiza SWOT – opis metody [opracowanie własne]



Słabe strony kształcenia z wykorzystaniem symulacji medycznych na kierunku Położnictwo wynikają przede wszystkim z braku doświadczeń polskich uczelni w tym zakresie. Inicjatywa POWR, oś priorytetowa V. Wsparcie dla obszaru zdrowia, działanie 5.3 Wysoka jakość kształcenia na kierunkach medycznych zapoczątkowała taką możliwość dla uczelni. Należy zaznaczyć, że mocną stroną kształcenia w MCSM studentów na kierunku Położnictwo jest jego zgodność z obowiązującymi standardami kształcenia (Obwieszczenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 kwietnia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty i ratownika medycznego).

Tab. 13. Analiza SWOT – opracowanie własne




IV. ZASOBY KADROWE W KSZTAŁCENIU SYMULACYJNYM



Tab. 14. Zasoby kadrowe MCSM




V. ZASOBY RZECZOWE W KSZTAŁCENIU SYMULACYJNYM

Pomieszczenia uczelni, w których zlokalizowana są pracownie MCSM spełniają wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 30 października 2018 r. w sprawie sposobu zapewnienia w uczelni bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i kształcenia (Dz. U. z 2018 r. poz. 2090). Krajowa Rada Akredytacyjna Szkół Pielęgniarek i Położnych opublikowała dnia 12 grudnia 2019 r. zalecenia dotyczące sposobu realizacji programu kształcenia w zakresie standardu wyposażenia pracowni umiejętności pielęgniarskich i położniczych.

Tab. 15. Zalecenia w sprawie sposobu realizacji programu studiów w zakresie standardu wyposażenia pracowni umiejętności położniczych



Tab. 16. Struktura pracowni umiejętności położniczych



Wyposażenie wnętrza oraz organizacja pracy w pomieszczeniach pracowni umiejętności położniczych umożliwia przestrzeganie zasad bezpieczeństwa higieny pracy, bezpieczeństwa pacjenta oraz bezpieczeństwa obrotu produktami leczniczymi i wyrobami medycznymi analogicznie, jakie obowiązują w podmiotach leczniczych. Pracownia umiejętności położniczych zapewnia możliwość kształcenia umiejętności pielęgnowania kobiety i dziecka w warunkach szpitalnych i pozaszpitalnych. Rodzaj i ilość wyposażenia znajdującego się w pracowni zapewnia możliwość osiągnięcia wskazanych w standardzie kształcenia efektów uczenia się. Przyjmuje się, że pracownia umiejętności położniczych dla grupy ćwiczeniowej (do 8 studentów) posiada wyposażanie umożliwiające równoczesne ćwiczenie na minimum 3 stanowiskach.

Tab. 17. Minimalne wyposażenie pracowni umiejętności położniczych




VI. PODSTAWY TEORETYCZNO – METODYCZNE PRZYGOTOWANIA SCENARIUSZY DO ZAJĘĆ

Według Uchwały Krajowej Rady Akredytacyjnej Szkół Pielęgniarek i Położnych nr 24/V/2021 z dnia 25 marca 2021 r. w sprawie określenia szczegółowych zaleceń dotyczących liczebności grup studenckich na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo, w ćwiczeniach symulacyjnych brać może udział niewielka liczba studentów – składająca się maksymalnie z 8 osób.

Efekty uczenia się realizowane w oparciu o symulowane warunki kliniczne w MCSM na kierunku Położnictwo

Efekty uczenia się (EU) przypisane do zajęć realizowanych w Monoprofilowym Centrum Symulacji Medycznych obejmują umiejętności i kompetencje społeczne. Efekty uczenia się przypisane do kierunku Położnictwo, a w szczególności do poszczególnych modułów i/lub przedmiotów mogą ulec modyfikacjom na etapie ewaluacji programu studiów, kart przedmiotów i scenariuszy symulacyjnych.



Przykładowy wykaz efektów uczenia się do realizacji w ramach różnych poziomów symulacji medycznej

Układ efektów do realizacji w MCSM rozpoczyna się od umiejętności i kompetencji społecznych zgodnie z zasadami symulacji medycznej, a efekty uczenia się w zakresie wiedzy wpisuje w dalszej części ze względu na zasadę jej utrwalania i weryfikowania w trakcie zajęć symulowanych.

Tab. 18. Przykładowy wykaz efektów uczenia się do realizacji w ramach różnych poziomów symulacji medycznej



Organizacja zajęć

Przykładowy plan zajęć realizowanych w MCSM na kierunku Położnictwo

Przedstawiony poniżej plan zajęć przykładowy dla MCSM na kierunku Położnictwo. Zakłada się możliwość modyfikacji i dostosowania planu do możliwości i corocznych działań realizowanych przez Wydział Nauk o Zdrowiu. Ewentualne zmiany winny być wynikiem ewaluacji programów, dostosowywania corocznego do uwag zgłaszanych przez nauczycieli, studentów, pracowników MCSM, interesariuszy wewnętrznych i zewnętrznych. Znaczącym czynnikiem warunkującym liczbę realizowanych godzin w MCSM będą również wynik rekrutacji i liczby studentów, którzy faktycznie rozpoczną kształcenie na kierunku Położnictwo, a także poziom odsiewu studentów w trakcie trwania projektu.

Tab. 19. Liczebność grup w MCSM



Zajęcia od naboru 2021/2022

Rok I - 2021/2022 z wykorzystaniem MCSM na kierunku Położnictwo

Tab. 20. Zajęcia w MCSM na I roku studiów



Rok II - 2022/2023 z wykorzystaniem MCSM na kierunku Położnictwo

Tab. 21. Zajęcia w MCSM na II roku studiów



Rok III - 2023/2024 z wykorzystaniem MCSM na kierunku Położnictwo

Tab. 22. Zajęcia w MCSM na III roku studiów



Przykładowa liczba godzin realizowanych w MCSM w grupach mieszanych kierunków (zajęcia interprofesjonalne/ interdyscyplinarne)

Zajęcia mieszane mają charakter dobrowolny i są planowane do realizacji od roku akademickiego 2021/2022 w fazie pełnej funkcjonalności MCSM na kierunku Położnictwo.

Tab. 23. Zajęcia interprofesjonalne w MCSM

*udział dobrowolny



W zajęciach w grupach mieszanych uczestniczą zainteresowani studenci, nauczyciele prowadzący dany przedmiot oraz ewentualnie pielęgniarki/ położne z tytułem specjalisty w dziedzinie zgodnej z przedmiotem albo posiadające doświadczenie w tym zakresie, ewentualnie lekarze specjaliści lub odpowiednio ratownicy jako przedstawiciele interesariuszy zewnętrznych.

Prebriefing

Prebriefing jest to sesja informacyjna przed rozpoczęciem działania symulacyjnego.

Tab. 24. Narzędzia stosowane podczas prebriefingu [Źródło: opracowanie własne]



Scenariusz

Zajęcia z niskiej wierności odbywają się w pierwszym etapie kształcenia na kierunkach medycznych.

Tab. 25. Metody stosowane podczas realizowania scenariusza niskiej wierności [10].



Tab. 26. Metoda czterech kroków [10].



Pacjent standaryzowany według definicji to inaczej aktor służący do edukacji i oceny umiejętności zbierania historii i badania fizykalnego, profesjonalizmu i komunikacji [7].

Debriefing

Tab. 27. Etapy debriefingu [5,13 oraz dane ze szkoleń tematycznych].



Tab. 28. Fazy debriefingu [5,13 oraz dane ze szkoleń tematycznych].




VII. SCENARIUSZE SYMULACYJNE

Scenariusze do zajęć są tworzone wg ustalonego szablonu. Szablon scenariusza najlepiej opracować w zespole interdyscyplinarnym nauczycieli, opiekunów praktyk zawodowych, pracowników podmiotów leczniczych i studentów, co zwiększy jego poprawność metodyczną i merytoryczną oraz prawdopodobieństwo osiągnięcia przez studentów przypisanych efektów kształcenia. Ogólny formularz scenariusza może stanowić podstawę do opracowania scenariuszy niskiej, pośredniej i wysokiej wierności. W opracowaniu scenariuszy do poszczególnych tematów i poziomów wierności uczestniczą nauczyciele realizujący zajęcia służące kształceniu studentów w zakresie nabywania przez nich umiejętności praktycznych. Opracowanie scenariuszy rozpoczyna się od przygotowania wzoru dla niskiej, następnie pośredniej, a na końcu wysokiej wierności. Scenariusze niższego poziomu wierności są wykorzystywane do opracowania scenariuszy na potrzeby symulacji wyższego poziomu wierności.

W uczelni może być utworzona baza scenariuszy dostępna w ramach aplikacji wspomagającej nauczanie. Jest to aplikacja zawierająca dostęp on-line do bazy scenariuszy symulacyjnych, materiałów źródłowych, materiałów instruktażowych, checklist. Dzięki temu student będzie mógł przygotować się wcześniej do zajęć realizowanych w warunkach symulowanych. Aplikacja umożliwi studentowi uzyskiwanie odpowiedzi na wcześniej zadane pytania oraz ułatwi przygotowanie się do egzaminu OSCE.

Szablon scenariusza niskiej wierności





Szablon scenariusza pośredniej wierności







Szablon scenariusza wysokiej wierności









Szablon checklisty





Osoba wypełniająca checklistę - Student/ Superwizor/ Nauczyciel*
.................................................................................................................

*niepotrzebne skreślić


VIII. Egzamin OSCE

Objective Structured Clinical Examination (OSCE), czyli Obiektywny Standaryzowany Egzamin Kliniczny (OSCE). Khan proponuje ujednoliconą wersję definicji egzaminu OSCE, tj. „Narzędzie oceny oparte na zasadach obiektywizmu i standaryzacji, w którym kandydaci poruszają się po szeregu stacji o ograniczonym czasie trwania w obwodzie w celu oceny wydajności zawodowej w symulowanym środowisku. Na każdej stacji kandydaci są oceniani przez przeszkolonych asesorów według znormalizowanych rubryk punktacji” [8].

Tab. 26. Metoda czterech kroków [10].



Weryfikacja osiągniętych efektów uczenia się w kategorii umiejętności odbywa się podczas bezpośredniej obserwacji studenta wykonującego czynność w czasie obiektywnego standaryzowanego egzaminu klinicznego, który może stanowić formę egzaminu dyplomowego [8]. Przeprowadzenie egzaminu po raz pierwszy jest zadaniem złożonym, przez co staje się czasochłonne [8]. W odniesieniu do piramidy Millera egzamin OSCE umożliwia studentom pokazanie jak poradziliby sobie w symulowanym środowisku [8].

Ryc. 2. Egzamin OSCE w odniesieniu do piramidy Millera [8].




IX. ORGANIZACJA MONOPROFILOWEGO CENTRUM SYMULACJI MEDYCZNYCH NA PRZYKŁADZIE MAZOWIECKIEJ UCZELNI PUBLICZNEJ W PŁOCKU

Poniżej przedstawiono strukturę organizacyjną Centrum Symulacji Medycznych Mazowieckiej Uczelni Publicznej w Płocku:

Monoprofilowe Centrum Symulacji Medycznych - Pielęgniarstwo

Bazę dydaktyczną MCSM – Pielęgniarstwo, do kształcenia praktycznego w warunkach symulowanych stanowią pracownie specjalistyczne:

Istotnym aspektem kształcenia na kierunku położnictwo jest możliwość korzystania z bazy lokalowej MCSM dla kierunku pielęgniarstwo. Pracownie zlokalizowane są w tym samym budynku

Monoprofilowe Centrum Symulacji Medycznych - Położnictwo

Bazę dydaktyczną MCSM – położnictwo, do kształcenia praktycznego w warunkach symulowanych stanowią pracownie specjalistyczne:

Sala Symulacji Wysokiej Wierności (SSWW)



Sala do ćwiczeń umiejętności położniczych



Pracownia umiejętności położniczych



Pracownia OSCE + pomieszczenie kontrolne (sterownia) – doposażenie
(wspólna dla kierunku pielęgniarstwo i kierunku położnictwo)

Pracownia umiejętności położniczych




X. PRZYKŁADY SCENARIUSZY SYMULACYJNYCH

I Rok Niska Wierność





I Rok Pośrednia Wierność









II Rok Niska Wierność





II Rok Niska Wierność









Osoba wypełniająca checklistę - Student/ Superwizor/ Nauczyciel*
.................................................................................................................

*niepotrzebne skreślić








Osoba wypełniająca checklistę - Student/ Superwizor/ Nauczyciel*
.................................................................................................................

*niepotrzebne skreślić








Osoba wypełniająca checklistę - Student/ Superwizor/ Nauczyciel*
.................................................................................................................

*niepotrzebne skreślić


III Rok Wysoka Wierność












III Rok Wysoka Wierność












III Rok Wysoka Wierność













ANEKS - Przykłady OSCE

Regulamin egzaminu OSCE w ramach przedmiotu …………….. od naboru …………………………
  1. Podstawa prawna (przepisy ogólne i uczelniane) ………(Standard kształcenia, karta przedmiotu………….)
  2. Warunek przystąpienia do egzaminu……wg. Karta danego przedmiotu………..
  3. Specyfika egzaminu (ogólna charakterystyka)
    1. OSCE służy do standaryzowanej oceny umiejętności w warunkach symulowanych
    2. poszczególne umiejętności oceniane są w szeregu x stacji ( min. 5 stacji)
    3. ocena stopnia umiejętności dokonywana jest przez egzaminatora/obserwatora
    4. egzaminator/obserwator używa standaryzowanego schematu oceniania swoistego dla każdej stacji (tzw. lista kontrolna, check-list)
  4. Egzamin OSCE odbędzie się w ……ustalić gdzie…………… z harmonogramem zamieszczonym/udostępnionym na…stronie internetowej lub za pośrednictwem MS TEAMS
  5. Struktura egzaminu OSCE
    1. egzamin zorganizowany jest w postaci stacji z określonym zadaniem do wykonania
    2. liczba stacji – x min. 4-5
    3. zakres stacji, np.
      1. zabiegi profilaktyczne, pielęgnacyjne, diagnostyczne, terapeutyczne, rehabilitacyjne, ratunkowe, edukacyjne
      2. podawanie leków …..
      3. pobieranie materiału do badania
      4. założenie wkłucia obwodowego
      5. podawanie leków na błony śluzowe i skórę
      6. podawanie leków dotkankowo
      7. pielęgnacja wkłucia centralnego
      8. pielęgnacja portu naczyniowego
      9. cewnikowanie,
      10. sondowanie,
      11. itd
    4. typ stacji
      1. pojedyncze
      2. sparowane
      3. z fantomem/trenażerem
      4. symulatorem
      5. z pacjentem standaryzowanym
  1. Czas trwania stacji x minut. Np. min 5 min
  2. Czas trwania całego egzaminu x min. (x min. wykonanie zadań egzaminacyjnych, x min. przemieszczanie się pomiędzy stacjami, x min – informacja zwrotna dotycząca wyniku egzaminu).
  3. Zmiana pomiędzy stacjami następuje po usłyszeniu sygnału dźwiękowego zgodnie z harmonogramem egzamin,
  4. Sygnały dźwiękowe egzaminu
    1. Pierwszy sygnał dźwiękowy (początek egzaminu) - przygotowanie do wejścia na stację
    2. kolejna stacja - zakończenie wykonania zadania i przejście do kolejnej stacji
    3. drugi/kolejny sygnał dźwiękowy – wejście na stacje i rozpoczęcie wykonywania zadania
  5. Po zakończeniu procedury należy pozostać w miejscu wykonywania zadania do momentu otrzymania sygnału o zmianie stacji. Można skorzystać z miejsca siedzącego umieszczonego w okolicy wyjścia z Sali egzaminacyjnej
  6. Wszyscy studenci mają to samo zadanie do wykonania w tym samym przedziale czasowym i wg tych samych kryteriów oceniania (standaryzacja egzaminu).
  7. Student musi przystąpić do wykonania wszystkich zadań.
  8. W poszczególnych stacjach do wykonania zadania praktycznego student wykorzystuje potrzebny sprzęt i materiał znajdujące się w tej stacji.
  9. O wyniku egzaminu studenci zostają poinformowani przez koordynatora ……… (po wyznaczonej grupie studenckiej/po zakończonym egzaminie całego roku).
  10. Warunki zaleczenia stacji/egzaminu np.
    1. do uzyskania pozytywnej oceny z egzaminu wymagane jest uzyskanie pozytywnej oceny z każdej ze stacji OSCE
    2. brak zaliczenia etapu umiejętności. tzw. punktu krytycznego/ kryteriów bezwzględnych skutkuje brakiem zaliczenia danej umiejętności i całej części praktycznej egzaminu
  11. Studenta obowiązują zasady przygotowania do pracy w warunkach szpitalnych np.
    1. umundurowanie
    2. identyfikator
    3. obuwie zgodnie z normami bhp dla obuwia medycznego
    4. spięte włosy
    5. brak ozdób na nadgarstkach i dłoniach, szyi i uszach
    6. paznokcie krótkie, bez lakieru, naturalne
    7. posiadać zegarek z sekundnikiem
    8. posiadać długopis niebieski i czerwony
  12. Strój niezgodny z Regulaminem będzie skutkował niedopuszczeniem studenta do egzaminu.
  13. Student zobowiązany jest do posiadania dowodu osobistego lub legitymacji studenta, ze zdjęciem - dokumentami umożliwiającymi potwierdzenie tożsamości studenta. Bark dokumentu skutkuje niedopuszczeniem studenta do egzaminu.
  14. Student zobowiązany jest do stawienia się w miejscu egzaminu 30 min. przed rozpoczęciem egzaminu.
  15. Dokumentacja egzaminu:
    1. Opisy stanowisk
    2. Zadania
    3. Checklisty
    4. Listy obecności
    5. Karty ocen
  16. W przypadku uzyskania oceny niedostatecznej …będzie ustalony termin egzaminu poprawkowego. Obowiązują zasady wynikające z Regulaminu studiów.
  17. Podczas egzaminu zabronione jest używanie jakichkolwiek urządzeń elektronicznych oraz komunikowanie pomiędzy studentami. Jakakolwiek próba komunikacji zostanie potraktowana jako próba ściągania i będzie skutkowała oceną negatywną z całego egzaminu.
  18. Uwagi

  19. Regulamin jest przekazany studentom minimum na 1 tydzień przed egzaminem ( kiedy wszystko w 100% jest ustalone)
  20. Na każdym poziomie  musi być koordynator tj. wówczas jeśli egzamin odbywa się na dwóch piętrach



Zadanie OSCE

kierunek : Położnictwo

studia I stopnia, rok. ak……………………

rok/ semestr studiów: I/ II

przedmiot / forma: Badania fizykalne/ ćwiczenia

forma zaliczenia: zaliczenie ćwiczeń – OSCE

data: ………………….


OPIS PACJENTA I WSKAZANE ZADANIA DLA STUDENTA

1. Opis pacjentki

Oddział ginekologiczny. Pacjentka lat. 56 w I dobie po zabiegu usunięcia macicy z przydatkami z powodu nowotworu złośliwego. U pacjentki pozostaje założony cewnik Foley’a, przez który w ciągu 12 godzin (dyżur dzienny) spłynęło 500 ml moczu. Pacjentce, w tym czasie, podano we wlewie kroplowym 750 ml NaCl i 500 ml Glucosum 5%. Pacjentka jest niespokojna, odczuwa silną duszność, która utrzymuje się również w spoczynku. Oddech przyspieszony o zmiennej częstości i nasileniu. Wargi ustne i płatki uszne zasinione. Pacjentka wielokrotnie przyjmuje pozycję wysoką siedzącą lub stojącą i pochyla się do przodu. Odkrztusza pienistą, podbarwioną na różowo wydzielinę.



2. Zadania dla Studenta:

  1. osłuchanie klatki piersiowej z zachowaniem etapów procedury i jej zasad
  2. określenie jednostki klinicznej i wpisanie do Karty zaliczenia
  3. czas wykonania zadania 5 minut.


CHECKLISTA DO ZADANIA NR I - nauczyciel

kierunek : Położnictwo

studia I stopnia, rok. ak…………………………………

rok/ semestr studiów: I/II

przedmiot / forma: Badania fizykalne/ ćwiczenia

forma zaliczenia: zaliczenie ćwiczeń – OSCE

data: ……………………………..

miejsce : Wydział Nauk o Zdrowiu Mazowiecka Uczelnia Publiczna, Pl. Dąbrowskiego 2, Pracownia nr ………….

imię i nazwisko studenta ………………………………………………………………..……..

tytuł, imię i nazwisko nauczyciela zaliczającego: ………………………………………………………………………



Podpis nauczyciela: ………………………………………………………………………..

kierunek : Położnictwo

studia I stopnia, rok. ak……………………

rok/ semestr studiów: I/II

przedmiot / forma: Badania fizykalne/ ćwiczenia

forma zaliczenia: zaliczenie ćwiczeń – OSCE

data: …………………………….

miejsce : Wydział Nauk o Zdrowiu Mazowiecka Uczelnia Publiczna, Pl. Dąbrowskiego 2, Pracownia nr ………….

imię i nazwisko studenta ……………………………………………………………………

KARTA ZALICZENIA ZADAŃ PRZEZ STUDENTA



Czytelny podpis studenta …………………………..….


BIBLIOGRAFIA

  1. Alinier G., A typology of educationally focused medical simulation tools, Medical Teacher, 29, 8, 243-250.
  2. Bailenson JN., Experience on demand: what virtual reality is, how it works, and what it can do. New York: WW Norton, 2018 .
  3. Bednarski J., Pawlicka M., Bałabuszek K., Mroczek A., Medycyna XXI wieku, Wydawnictwo Instytut Promocji Kultury i Nauki Dr Jerzy Bednarski, Lublin, 2019, 108-115.
  4. Cooper JB., Taqueti VR., A brief history of the development of mannequin simulators for clinical education and training. QualSaf Heal Care. 2004;13(Suppl 1), 11–18.
  5. Gardner R., Introduction to debriefing. Seminars in Perinatology, 2013, 37(3), 166-174.
  6. Issenberg S.B., McGaghie W.C., Petrusa E.R., Gordon D.L., Scalese R.J., Features and uses of high-fidelity medical simulations that lead to effective learning: a BEME systematic review, Medical Teacher, 2005, 27, 1, 10-28.
  7. Kathleen R., Rosen M,D., The history of medical simulation, Journal of Critical Care, 2008, 23, 2, 157-166.
  8. Khan K. Z., The Objective Structured Clinical Examination (OSCE): AMEE Guide No. 81. Part I: An historical and theoretical perspective, Medical Teacher, 2013, 35, 9, 1437-1446.
  9. Massoth Ch., Röder H., Ohlenburg H., Hessler M., Zarbock A., Pöpping D.M., Wenk M., High-fidelity is not superior to low-fidelity simulation but leads to overconfidence in medical students, BMC Medical Education, 2019, 19, 29, 1-8.
  10. Mirecka J., Dębska G., Wprowadzenie do symulacji medycznej, Wydawnictwo Antykwa, Kraków, 2020, 20-21, 22-26.
  11. Obwieszczenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 kwietnia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty i ratownika medycznego, Dz.U. 2021 poz. 755.
  12. Pottle J., Virtual reality and the transformation of medical education, Future Healthc J. 2019, 6(3): 181–185.
  13. Sawyer T., Eppich W., Brett-Fleegler M., Grant V., Cheng A., More Than One Way to Debrief: A Critical Review of Healthcare Simulation Debriefing Methods. Simul Healthc. 2016, 11(3), 209-217.
  14. Uchwała Nr 96/V/2019 Krajowej Rady Akredytacyjnej Szkół Pielęgniarek i Położnych z dnia 12 grudnia 2019 r. w sprawie zaleceń dotyczących sposobu realizacji programu kształcenia w zakresie standardu wyposażenia pracowni umiejętności pielęgniarskich i położniczych.
  15. Uchwała Krajowej Rady Akredytacyjnej Szkół Pielęgniarek i Położnych nr 24/V/2021 z dnia 25 marca 2021 r. w sprawie określenia szczegółowych zaleceń dotyczących liczebności grup studenckich na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo.
  16. Źródło internetowe: http://nextmed.com/
  17. Źródło internetowe: https://basicmedicalkey.com/simulation-in-obstetrics-gynecology-and-midwifery/